Deze blog sorteert alvast voor op mijn
boek-in-wording over creatieve leeromgevingen. Je bent met dit onderwerp in aanraking gekomen omdat je in een leidinggevende functie gaat starten bij een bedrijf, bij de overheid of in het
onderwijs. Misschien wil je theorieles of trainingen gaan geven bij de vereniging of stichting waaraan je verbonden bent of neem je deel aan vergaderingen of werkgroepen. In haast alle gevallen
werk je dan samen met mensen die iets willen gaan leren, vaak in een verander(en)de situatie. Voor mij is een team dus een breed begrip. Hoe maak je van losse individuen een lerende of
zelfsturende groep?
Hoe kun je op een systematische manier
een effectieve leeromgeving ontwerpen? Het maakt daarvoor niet uit of je al ervaren bent of nog nooit een les een training of een instructie ontworpen hebt. Ik spreek graag over de trainer als
verzamelnaam voor alle mensen die de rol hebben om het leren en ontwikkelen bij anderen te bevorderen; de trainer kan in sommige situaties de rol van leerkracht aannemen. Om de leesbaarheid te
bevorderen spreek ik over de trainer in mannelijke vorm. Uiteraard kan de trainer zowel mannelijk als vrouwelijk zijn.
Leeromgevingen
Leren is leuk. Leren doe je in een
leeromgeving. Je zou kunnen zeggen dat een leeromgeving een soort van verzameling is van elementen die bijdragen aan het leerproces. Dat kunnen personen zijn in je omgeving, maar ook
(leer)middelen, (leer)strategieën en beschikbare voorzieningen.
Wanneer is een leeromgeving goed? Het
begint wat mij betreft met een professionele begeleider van het leerproces: een leerkracht. Dat kan een goede trainer zijn , een (dag)voorzitter, een begeleider, et cetera.
In een goede leeromgeving valt bovendien
veel te ontdekken, daarvoor moet de leeromgeving aansluiten bij de leefwereld van de gebruiker. De begeleider zou als eerste moeten zorgen voor een goede afstemming met de
deelnemers.
Bron:
Wij-leren.nl
Ontwerpmodellen
Het ontwerpen van leeromgevingen gebeurt
meestal systematisch aan de hand van een ontwerpmodel. Het ontwikkelen van een model om systematisch onderwijs te ontwerpen is de heilige graal van veel onderwijsonderzoekers. Onderhand is een
behoorlijk woud van ontwerpmodellen ontstaan. Het is zeker niet de bedoeling om alle modellen op een rij te zetten, maar denk aan: IDI, systems approach model, 4C/ID, 4MA, ADDIE, ARCS, ASSURE,
curriculair spinnenweb, Dick & Carey, IDI, Kemp, PTD, SCCS, SenG, SOI, of SRL. Natuurlijk zijn dit ze, op alfabetische volgorde, lang niet allemaal.
Het is des te interessanter, te zoeken
naar overeenkomsten in deze ontwerpmodellen. Als je koud in aanraking komt met het werkveld van leiding geven aan lerende teams heb je immers geen zin om al die modellen door te
nemen.
In mijn boek in wording, is gekozen om
een vijftal modellen die vrij vaak terugkomen in de literatuur, summier te beschrijven. Wil je uiteindelijk hierover meer weten dan loont het de moeite om hierover wat meer te
lezen.
Het curriculair spinnenweb modelHet systems approach modelHet 4C/ID modelHet ADDIE modelHet ARCS model
Uiteindelijk heb ik een eenvoudig
ontwerpmodel gedestilleerd uit de genoemde modellen. De meeste ontwerpmodellen blinken immers uit in het tonen van hele kleine verschillen. Als je je best doet kun je, te midden van die
nuanceverschillen, ook al redelijk snel enkele overeenkomsten zien. Het is niet mijn bedoeling om hier een wetenschappelijk dichtgetimmerd nieuw model te lanceren, maar om een werkbaar model te
presenteren, als neerslag van eigen ervaringen en die van collega’s enerzijds, met een destillaat uit verschillende bestaande modellen anderzijds.
Gekozen is voor het volgende eenvoudige
model met de stappen:
Bepalen van de randvoorwaarden
Ontwerpen
Uitproberen
Waarderen en reflecteren
Evalueren
Nuttige aanpassingen toevoegen
Hieruit blijkt dus dat het ontwerpen van
een instructie, een workshop, een les, een lessenserie of een complete opleiding slechts een kwestie van BOUWEN is.
Let op: ontwerp altijd van groot naar klein en maak gebruik van peers om tussentijds feedback te
ontvangen op je ontwerp: je bent niet alleen!
Wil je hierover meer weten? Neem dan
contact op!
jerry@onderwijsoplossingen.nu